Os Séculos Escuros

Séculos escuros from xenevra

A lingua nos séculos escuros

Seculos Escuros from Manuel Antón Mosteiro García

Os determinantes

O adxectivo determinativo acompaña o substantivo, seleccionándoo e delimitando o seu significado.

Os adxectivos determinativos concordan en xénero e número co substantivo ao que acompañan e determinan. Alternativamente, tamén reciben o nome de determinantes (como o artigo). Existen as seguintes clases:

1.- Demostrativos

Posúen un valor deíctico (sinalan a realidade nomeada polo substantivo) e indican a relación de proximidade ou distancia entre a dita realidade e o falante. 

Proximidade	Xénero	Número
		Singular	Plural
I	masculino	este	estes
	feminino	esta	estas
	neutro	isto	—
II	masculino	ese	eses
	feminino	esa	esas
	neutro	iso	—
III	masculino	aquel	aqueles
	feminino	aquela	aquelas
	neutro	aquilo	—

CONTRACCIÓNS COAS PREPOSICIÓNS 

	EN	DE
este esta isto	neste nesta nisto	deste desta disto
ese esa iso	nese nesa niso	dese desa diso
aquel aquela aquilo	naquel naquela naquilo	daquel daquela daquilo

CONTRACCIÓNS CO INDEFINIDO OUTRO

        

As formas dos demostrativos contraen co indefinido outro. As formas resultantes só admiten morfemas de xénero e número no segundo elemento.

	singular	plural
masculino feminino	estoutro estoutra	estoutros estoutras
masculino feminino	esoutro esoutra	esoutros esoutras
masculino feminino	aqueloutro aqueloutra	aqueloutros aqueloutras

Exemplos:
                               Non quero estes discos, prefiro aqueloutros.
                               Entre eses e esoutros non hai diferen<a.
                                Dáme aqueloutras, que me gustan máis.

 

USOS ESPECIAIS DALGÚNS DEMOSTRATIVOS 

    1- As formas aquel, aquela poden funcionar coma un substantivo e con diferentes significados:
           Ten moito aquel para xogar ao balón ( Moito xeito).
            Preparaba a   comida con moita aquela ( Con moito coidado ).
2- Ás veces úsanse os verbos aquelar e aqueloutrar, con significados moi diferentes segundo o contexto:
            Hasme aquelar esa radio, se fas o favor ( Amañar )
            Desde que se foi vivir fóra anda moi aqueloutrado ( Preocupado )
3- A contracción daquela é moi empregada e ten un dobre valor:
            -Adverbial, equivalente a a entón : daquela bailábase doutro xeito.
            -Valor de conxunción, co sentido de polo tanto: Non estudaches, daquela vas suspender.
4- Nisto, nestas, con estas poden funcionar coma adverbios co significado de: entón, de repente, ó momento de acontecer:
            Prendín o televisor e nisto soou o teléfono.
            Estabamos na praza e nestas botouse a chover.

Exercicios

2- Posesivos

Da mesma maneira que o demostrativo, presenta valor deíctico, seleccionando a realidade designada polo substantivo, do cal indica quen é o seu posuidor.
Por vía de regra, o adxectivo posesivo vai precedido do artigo ou dun demostrativo (o seu chaleco, este meu amigo), agás contadas excepcións:

• Con nomes de parentesco próximo, a expresar afectividade: meu pai, miña filla.
• Cando a frase nominal en que se insire o posesivo ten función de vocativo: Non chores, meu rei!
• Nalgunhas expresións e frases feitas: Meu deus!
• Cando acompaña nomes de seres únicos, normalmente ligados á tradición católica: Noso Señor (Xesucristo), Nosa Señora (a Virxe María)

		Un posuidor		Varios posuidores
Persoa	Xénero	Singular	Plural	Singular	Plural
1.ª persoa	masculino	meu	meus	noso	nosos
	feminino	miña	miñas	nosa	nosas
2.ª persoa	masculino	teu	teus	voso	vosos
	feminino	túa	túas	vosa	vosas
3.ª persoa	masculino	seu	seus	seu	seus
	feminino	súa	súas	súa	súas

VALORES ESPECIAIS DO POSESIVO

        1- As formas de meu, de teu, de seu, de noso, de voso, de seu, úsanse para expresar pertenza exclusiva ou calidade propia por natureza: ten piso de seu ( pertenza exclusiva ); é xeneroso de seu
                ( ten esa calidade por natureza)
        2- As formas cadanseu/s, cadansúa/s teñen un sentido distributivo:
                Xogaban con cadanseu balón; as mulleres levaban cadansúa cesta na cabeza.
        3- Nalgunhas locucións podemos utilizar o posesivo feminino no canto da preposición de seguida de pronome persoal: está detrás túa ( de ti )
        4- As formas de primeira persoa poden indicar familiaridade: senta aquí, meu amigo.

        Usados con numerais poden equivaler a unha expresión que indica cantidade aproximada: ata alí haberá os seus setenta quilómetros.

3.- Indefinidos

Expresan unha cantidade de modo impreciso ou refírense a seres, obxectos ou ideas dunha maneira indeterminada ou xenérica:

moitas mazás, algún lapis, demasiado ímpeto

Polo xeral, adoitan clasificarse en cuantificadores e identificadores. Estes son os determinantes indefinidos máis frecuentes

Variables	Invariables
moito, moita, moitos, moitas	cada
pouco, pouca, poucos, poucas
varios, varias
bastante, bastantes
abondo, abondos, abonda, abondas
ningún, ningúns, ningunha, ningunhas	calquera
algún, algunha, algúns, algunhas
tanto, tantos, tanta, tantas
todo, toda, todos, todas

4.- Numerais
Como o seu nome indica, expresan o número concreto de seres, cousas ou ideas. Clasifícanse en dous tipos:

• Cardinais. Expresan a cantidade exacta de obxectos ou seres indicados polo substantivo: dous niños, catorce anos.
• Ordinais. Reflicten a orde que ocupa o substantivo: cuarto día, sexto andar.

A seguir, recóllense algunhas formas de numerais, tanto cardinais como ordinais.
 

 

	Cardinais	Ordinais
1	un/unha	primeiro/a
2	dous/dúas	segundo/a
3	tres	terceiro/a
4	catro	cuarto/a
5	cinco	quinto/a
6	seis	sexto/a
7	sete	sétimo/a
8	oito	oitavo/a
9	nove	noveno/a
10	dez	décimo/a
11	once	undécimo/a
12	doce	duodécimo/a décimo segundo/a
13	trece	décimo terceiro/a
14	catorce	décimo cuarto/a
15	quince	décimo quinto/a
16	dezaseis	décimo sexto/a
17	dezasete	décimo sétimo/a
18	dezaoito	décimo oitavo/a
19	dezanove	décimo noveno/a
20	vinte	vixésimo/a

5.- Interrogativos e exclamativos

Os interrogativos preguntan directa ou indirectamente sobre a realidade designada polo nome, mentres que os exclamativos expresan sorpresa, admiración, énfase...

Segundo posúan flexión de número e xénero ou non, poden ser:

• Variables: cal(es), canto(s), canta(s) (Cantos anos ten?)
• Invariables: que (Que frío!)

 

Cantigas de Santa María

Cantigas de santa maría from trafegandoronseis

Páxina web informativa, xenial: http://cantigas.webcindario.com/


Recopilación de imaxes de músicos que acompañan os textos das cantigas do Rei Alfonso X "O Sabio":

Ser booktuber con xeito

Unha das tarefas desta segunda avaliación, será a de vos converter en Booktubers. Aquí vos deito este vídeo que atopei como mostra dun traballo ben feito:




Lembrade:
1.- Preparemos o que imos dicir sobre o libro: título, autor, editorial, colección…; asemade, que datos queremos destacar do mesmo. Por suposto, teresmo que contar de que vai, destacando as partes que nos interesen (lembrade: non contamos o final!)
2.- Facer un guión
3.- Ensaiar en voz alta. Non ler diante da cámara!
4.- Vocalizar
5.- Ser fiel ao meu propio estilo.
6.- Podemos utilizar material de apoio.

Etes erros dos que nos fala Rosa Moreno para as exposicións orais poden servir tamén á hora de facer un bo vídeo:

Seguide asemade as indicacións que fai A Profa: I e II

No blogue da biblioteca tedes numerosos exemplos de traballos feitos en anos anteriores polos vosos compañeiros e compañeiras:
https://bibliotecaieslaxeiro.blogspot.com/search/label/Booktuber

Plurilingüismo

https://www.edu.xunta.es/espazoAbalar/sites/espazoAbalar/files/datos/1444815157/contido/falo_galego/2_lingua_hexemnica_lingua_minorizada_e_lingua_minoritaria.html

Linguas maioritarias, minoritarias e minorizadas de Alba Berrecoso González

A lexislación lingüistica de JuliaRR

As cantigas de escarnio e maldicir

Cantiga de escarnio from trafegandoronseis

Amigo - Amor

Vimos na aula a diferenza entre cantiga de amigo e cantiga de amor.
En A chave do mundo tedes un esquema máis para consultar:

CANTIGA DE AMIGO                                                 CANTIGA DE AMOR
 Xénero medieval autóctono                                        Provén da canço provenzal
Voz lírica feminina                                                       Voz lírica masculina
Palabra clave: amigo                                                     Palabra clave: senhor
Amor case sempre non correspondido                          Amor non correspondido: COITA
Personaxes: amigas, nai....                                             Ausencia de personaxes
Ambientación                                                                Ausencia de ambientación
Subxéneros                                                                    Subtemas

Para repasar as cantigas:

http://inmaculadamarin-lingua3.blogspot.com/p/literatura-medieval.html

https://www.edu.xunta.gal/espazoAbalar/sites/espazoAbalar/files/datos/1432210229/contido/a_cantiga_de_amor.html

https://www.edu.xunta.gal/espazoAbalar/sites/espazoAbalar/files/datos/1432210229/contido/a_cantiga_de_amigo.html

http://inmaculadamarin-lingua3.blogspot.com/p/comentario-texto-cantigas.html

Cantar o amor en tempos de morte

http://www.galiciaconfidencial.com/noticia/65751-cantar-amor-tempos-morte-henri-deluy-lirica-medieval

Ten para nós unha especial relevancia a difusión que Henri Deluy lle deu á nosa poesía medieval no ámbito francófono. En 1984, Action Poétique publica  unha ampla escolma de « Troubadours Galego-Portugais » que acolle unha trintena de autores de cantigas de amigo,  de amor, de escarnho e maldizer e de Santa María.  A escolma e a introdución, dirixida por Madeleine Arroja e Henri Deluy mobiliza catorce poetas franceses que asinan as adaptacións.

Pouco despois,  en 1987, Deluy publica na Editorial P.O.L. unha magnífica escolma : « Troubadours Galego-Portugais. Une anthologie » , baseada na de Action Poétique mais moi  mellorada, non só pola maior cantidade de obra traducida (191 composicións e  71 trobadores e xograres) senón polos utilísimos apoios de introdución, notas biográficas, definición dos xéneros, contextualización do trovadorismo galego-portugués no  movemento literario europeo, bibliografía, etc. E a rica e fermosa identificación de Deluy.

Cantigas de amor comentadas

Déixovos un comentario de cantiga de amor que atopei na rede:

Comentario Da Cantiga Medieval from maer

Comentario dunha cantiga de amor

Déixovos un comentario de mostra.

Se eu podesse desamar

a quem me sempre desamou

e podess'algum mal buscar

a quem me sempre mal buscou!

Assi me vingaria eu,

se eu pudesse coita dar

a quem me sempre coita deu.

Mais sol nom poss'eu enganar

meu coraçom que m'enganou,

per quanto mi fez desejar

a quem me nunca desejou.

E por esto nom dórmio eu,

porque nom poss'eu coita dar

a quem me sempre coita deu.

Mais rog'a Deus que desampar

a quem m'assi desamparou,

ou que podess'eu destorvar

a quem me sempre destorvou.

E logo dormiria eu,

se eu podesse coita dar

a quem me sempre coita deu.

Vel que ousass'en preguntar

a quem me nunca preguntou,

por que me fez em si cuidar,

pois ela nunca em mi cuidou;

e por esto lazeiro eu:

porque nom posso coita dar

a quem me sempre coita deu.

Estamos ante unha cantiga de amor porque a voa poética é a dun home, e fala dos seus sentimentos amorosos por unha dona, que aparecerá baixo o pronome “ela” (contrariamente ao esperado non temos en toda a cantiga a palabra “senhor” tan característica); o que si temos en cambio nesta cantiga, e que nos axudará a identificala no seu xénero, será a palabra “coita”, que se repetirá abondamente no refrán. Por outra parte, podemos xa estimar que precisamente a ausencia da palabra “senhor” (a que cabía esperar) responde a un desexo do trobador de distanciamento da dona. Porén, aínda así, o tema tratado na cantiga lévanos a afirmar que se trata dunha cantiga de amor: o sentimento amoroso expresado polo poeta, o distanciamento da dona, o sentimento de pena e dor producido por este amor, son claves significativas para poder manter a afirmación de que se trata dunha cantiga de amor.

Dos SUBTEMAS fundamentais que aparecen nas cantigas de amor aparecen nesta cantiga tres deles:

-          O amor do poeta: o amor que o poeta expresa nas cantigas de amor é concibido como amor-servicio, amor-vasalaxe, o que conduce, a maioría dos casos, ao sufrimento do poeta polo distanciamento da dona e á imposibilidade dunha relación directa do poeta coa dona da que está namorado. Nesta cantiga a confesión do amor do trobador exprésase xa na primeira cobra dunha maneira indirecta: o poeta está namorado e gustaríalle que a situación cambiase. O mesmo sentimento amoroso é declarado polo poeta nos versos da segunda cobra.

-          Coita de amor: o sufrimento que lle supón o amor non correspondido está claramente expresado no refrán e nos últimos versos das cobras. A coita de amor é tan grande que non só lle impide durmir, senón que o conduce a concibir un sentimento de vinganza, a desexar que a dona sufra o mesmo que sofre el.

-          A reserva da dama: a actitude de distanciamento e de desinterese da dona exprésaa o mesmo poeta en contraste cos seus sentimentos. O trobador nun dobre xogo de versos antitéticos recolle os sentimentos de amor –do poeta- / desamor –da dona-. Estas antíteses, acentuadas pola presenza dos adverbios “sempre, nunca” postos en relación coa actitude da dona fronte a el, serven para poñer de manifesto moi claramente que o comportamento da dama non é só de reserva ou de prohibición, senón dun total distanciamento e desinterese polo amor que o poeta lle ofrece.

O cuarto subtema, a loanza da dama, non aparece expresada en ningún momento ao longo da cantiga.

Trátase dunha cantiga monologada na que o trobador fai unha confesión íntima dos seus sentimentos e da súa coita de amor. A través dunha serie de expresións antitéticas vai contrastando os seus propios sentimentos coa actitude e comportamento da dama. Mentres o poeta confesa o seu amor pola dona, sabemos, a través das súas propias palabras, que a dona xamais mantivo a actitude que el esperaba nin cedeu nunca ás súas pretensións; esta situación leva ao poeta a desexar unha certa vinganza polo desprezo da muller. Presenta por tanto un dobre xogo caracterizado formalmente coa presenza do mozdobre. Semanticamente e ideoloxicamente a cantiga está imbuída da antítese: un nó esencial está na diferenza de comportamentos entre o home e a muller.

O tema central da cantiga é pois o desexo do poeta, desolado polo desprezo e o desinterese da dona, de que ela chegue a sentir a mesma desesperación e frustración que el sente, a mesma coita amorosa que el sofre.

Xa na primeira cobra anúnciasenos o leitmotiv da cantiga, que vai ter un desenvolvemento nas cobras seguintes: o desexo de esquecer, de desamar, e mesmo de vingarse da súa dona que nunca amosou interese por el. O trobador desexa que a mesma coita de amor, o mesmo sufrimento que el sente, que o experimente a súa amada.

Na segunda cobra hai unha clara constatación, non só da coita de amor, senón da imposibilidade de superala, porque o seu corazón segue desexando á dona.

Na terceira cobra, o poeta recorre a Deus como único medio de saída desa situación.

Na cuarta cobra repite de novo o motivo inicial e contrasta o sentimento de interese, amor / desinterese, desamor  e incide no seu sufrimento.

Así pois, toda a primeira cobra recolle o desexo íntimo do poeta de esquecemento e vinganza (ou dunha certa vinganza, xa que o namorado xamais nos di que desapareceu a súa paixón) que se amplifica ao longo da cantiga. É, neste senso, unha das cantigas máis curiosas do cancioneiro, xa que a maioría das cantigas expresan simplemente a dor polo amor non correspondido, pero o desexo de vinganza é un tema pouco recorrente na nosa lírica medieval, o que fai desta cantiga, un exemplar “único” de cantiga de amor.

Dende un punto de vista formal, os recursos utilizados nesta cantiga son a significativa presenza dos mozdobres ao final de todos os versos, a existencia da “palabra-rima” eu no quinto verso de todas as cobras, os capdenais no inicio do 2º v. da 1ª, 3ª e 4ª cobra, así como no 1º v. da 2ª e 3ª cobra. E os dobres en todas as cobras.

Os versos miden 8 sílabas, co seguinte esquema rimático (rima macho):

a-b-a-b-c-A-C

ao longo de toda a composición, polo que son cobras unisonantes.

É unha cantiga de refrán, cun refrán un tanto especial xa que se alterna nas cobras, sendo igual o da 1ª e o da 3ª por un lado, e o da 2ª e a 4ª por outro.

A cantiga de amor

Cantiga de amor 3º eso from trafegandoronseis


Aquí tedes máis apuntamentos.

Tamén temos esta presentación que vén dende o IES San Clemente

A Cantiga de Amor

Publish at Calameo

Comentario dunha cantiga de amigo

Como exemplo de comentario, déixovos unha análise da seguinte cantiga:

Levad', amigo, que dormides as manhãas frias;
todalas aves do mundo d' amor diziam:
                    leda m' and' eu.

Levad', amigo, que dormide' -las frias manhãas;
todalas aves do mundo d' amor cantavam:
                    leda m' and' eu.

Toda-las aves do mundo d' amor diziam;
do meu amor e do voss' en ment' aviam:
                    leda m' and' eu.

Toda-las aves do mundo d' amor cantavam;
do meu amor e do voss' i enmentavam:
                     leda m' and' eu.

Do meu amor e do voss' en ment'aviam;
vós lhi tolhestes os ramos en que siiam:
                      leda m' and' eu.

Do meu amor e do voss' i enmentavam;
vos lhi tolhestes os ramos en que pousavan
                      leda m' and' eu.

Vós lhi tolhestes os ramos en que siiam
e lhis secastes as fontes en que beviam:
                     leda m' and' eu.

  Vós lhi tolhestes os ramos en que pousavam
e lhis secastes as fontes u se banhavam:
                      leda m' and' eu.

Estamos ante unha cantiga de amigo porque aparece a palabra "amigo" xa no primeiro verso da primeira cobra, porque está posta en boca dunha muller (sabémolo no refrán, co pronome "eu" e o adxectivo en feminino) e porque presenta os recursos formais propios deste tipo de cantigas, como son o paralelismo e o leixaprén; é ademais, unha cantiga de refrán, xa que o terceiro verso de cada cobra é idéntico, constituíndo o refrán.

Pode pertencer ao subxénero da alba ou alborada posto que a cantiga comeza coa petición ao namorado de que se erga á alba; ademais, neste momento de tempo é cando os namorados escoitan cantar de amor ás aves. Pero fáltanlle ingredientes propios como a recorrencia da palabra alba.

O suxeito lírico da cantiga e único personaxe é a moza namorada que sutilmente nos introduce na contraposición dos sentimentos do namorado grazas ao uso coidado cara a ela, que sinala a antítese do feliz tempo pasado versus triste tempo actual. Como personaxes, poderiamos falar nesta cantiga  dos elementos da natureza, que se amosan claves para entender a relación dos namorados: como a propia amiga, as aves cantan o amor dos namorados na primeira parte da cantiga, mentres que o namorado na segunda se encarga de rachar as pólas e secar as fontes onde os paxaros celebraban o seu amor; é dicir, a natureza, en plena comuñón coa namorada, canta leda cando o amor é compartido, e deixa de facelo (non ten pólas para pousarse nin fonte para beber) cando o amor deixa de ser mutuo. Non só iso, senón que os verbos da segunda parte da cantiga son modificadores da acción que se describían na primeira parte da cantiga.

A cantiga, pois, amósanos a ledicia do amor, da amada ou do amante, mesmo da natureza, nunha primeira parte que abrangue as catro primeiras cobras. Nesta catro primeiras cobras a moza conmina ao namorado para que se erga nas "mañás frías", o que nos suxire que veñen de durmir xuntos, é dicir, que si se produciu o encontro amoroso e a perda de virxindade da doncela (dobre moral da época: social/familia) e nos introduce na ledicia do amor compartido, un amor tan fermoso que "todas as aves do mundo" o proclaman.

A segunda parte da cantiga, as catro últimas cobras, falan do cambio de actitude do namorado, un cambio que non só provoca a tristura na namorada senón en todos os elementos da natureza que xa tiñamos na primeira parte: é o namorado quen, metaforicamente, racha as pólas onde as aves se pousaban para cantar e seca as fontes onde aquelas bebían e se bañaban.

Cantiga de refrán con paralelismo e leixaprén, está composta por oito cobra alternas con medida diferente para cada par de dísticos:
 I-II: 14a, 12a
III-IV: 12c, 11c
V-VI: 11a, 12a
VII-VIII: 12c, 12c

A cantiga de amigo

Lembrade que as cantigas de amigo poden ser:
.- Monologadas: segunda persoa como destinataria
.- Dialogadas: dúas ou máis voces, forma dialogada
.- Narrativas: a voz poética non se dirixe a ningún destinatario explícito (terceira persoa).

A cantiga de amigo from trafegandoronseis

Tema 2: A Literatura na Idade Media

 Este é o segundo tema do voso libro de Santillana, páxina 38:

Tema 2 de 3º eso from trafegandoronseis