Os determinantes

O adxectivo determinativo acompaña o substantivo, seleccionándoo e delimitando o seu significado.

Os adxectivos determinativos concordan en xénero e número co substantivo ao que acompañan e determinan. Alternativamente, tamén reciben o nome de determinantes (como o artigo). Existen as seguintes clases:

1.- Demostrativos

Posúen un valor deíctico (sinalan a realidade nomeada polo substantivo) e indican a relación de proximidade ou distancia entre a dita realidade e o falante. 

Proximidade	Xénero	Número
		Singular	Plural
I	masculino	este	estes
	feminino	esta	estas
	neutro	isto	—
II	masculino	ese	eses
	feminino	esa	esas
	neutro	iso	—
III	masculino	aquel	aqueles
	feminino	aquela	aquelas
	neutro	aquilo	—

CONTRACCIÓNS COAS PREPOSICIÓNS 

	EN	DE
este esta isto	neste nesta nisto	deste desta disto
ese esa iso	nese nesa niso	dese desa diso
aquel aquela aquilo	naquel naquela naquilo	daquel daquela daquilo

CONTRACCIÓNS CO INDEFINIDO OUTRO

        

As formas dos demostrativos contraen co indefinido outro. As formas resultantes só admiten morfemas de xénero e número no segundo elemento.

	singular	plural
masculino feminino	estoutro estoutra	estoutros estoutras
masculino feminino	esoutro esoutra	esoutros esoutras
masculino feminino	aqueloutro aqueloutra	aqueloutros aqueloutras

Exemplos:
                               Non quero estes discos, prefiro aqueloutros.
                               Entre eses e esoutros non hai diferen<a.
                                Dáme aqueloutras, que me gustan máis.

 

USOS ESPECIAIS DALGÚNS DEMOSTRATIVOS 

    1- As formas aquel, aquela poden funcionar coma un substantivo e con diferentes significados:
           Ten moito aquel para xogar ao balón ( Moito xeito).
            Preparaba a   comida con moita aquela ( Con moito coidado ).
2- Ás veces úsanse os verbos aquelar e aqueloutrar, con significados moi diferentes segundo o contexto:
            Hasme aquelar esa radio, se fas o favor ( Amañar )
            Desde que se foi vivir fóra anda moi aqueloutrado ( Preocupado )
3- A contracción daquela é moi empregada e ten un dobre valor:
            -Adverbial, equivalente a a entón : daquela bailábase doutro xeito.
            -Valor de conxunción, co sentido de polo tanto: Non estudaches, daquela vas suspender.
4- Nisto, nestas, con estas poden funcionar coma adverbios co significado de: entón, de repente, ó momento de acontecer:
            Prendín o televisor e nisto soou o teléfono.
            Estabamos na praza e nestas botouse a chover.

Exercicios

2- Posesivos

Da mesma maneira que o demostrativo, presenta valor deíctico, seleccionando a realidade designada polo substantivo, do cal indica quen é o seu posuidor.
Por vía de regra, o adxectivo posesivo vai precedido do artigo ou dun demostrativo (o seu chaleco, este meu amigo), agás contadas excepcións:

• Con nomes de parentesco próximo, a expresar afectividade: meu pai, miña filla.
• Cando a frase nominal en que se insire o posesivo ten función de vocativo: Non chores, meu rei!
• Nalgunhas expresións e frases feitas: Meu deus!
• Cando acompaña nomes de seres únicos, normalmente ligados á tradición católica: Noso Señor (Xesucristo), Nosa Señora (a Virxe María)

		Un posuidor		Varios posuidores
Persoa	Xénero	Singular	Plural	Singular	Plural
1.ª persoa	masculino	meu	meus	noso	nosos
	feminino	miña	miñas	nosa	nosas
2.ª persoa	masculino	teu	teus	voso	vosos
	feminino	túa	túas	vosa	vosas
3.ª persoa	masculino	seu	seus	seu	seus
	feminino	súa	súas	súa	súas

VALORES ESPECIAIS DO POSESIVO

        1- As formas de meu, de teu, de seu, de noso, de voso, de seu, úsanse para expresar pertenza exclusiva ou calidade propia por natureza: ten piso de seu ( pertenza exclusiva ); é xeneroso de seu
                ( ten esa calidade por natureza)
        2- As formas cadanseu/s, cadansúa/s teñen un sentido distributivo:
                Xogaban con cadanseu balón; as mulleres levaban cadansúa cesta na cabeza.
        3- Nalgunhas locucións podemos utilizar o posesivo feminino no canto da preposición de seguida de pronome persoal: está detrás túa ( de ti )
        4- As formas de primeira persoa poden indicar familiaridade: senta aquí, meu amigo.

        Usados con numerais poden equivaler a unha expresión que indica cantidade aproximada: ata alí haberá os seus setenta quilómetros.

3.- Indefinidos

Expresan unha cantidade de modo impreciso ou refírense a seres, obxectos ou ideas dunha maneira indeterminada ou xenérica:

moitas mazás, algún lapis, demasiado ímpeto

Polo xeral, adoitan clasificarse en cuantificadores e identificadores. Estes son os determinantes indefinidos máis frecuentes

Variables	Invariables
moito, moita, moitos, moitas	cada
pouco, pouca, poucos, poucas
varios, varias
bastante, bastantes
abondo, abondos, abonda, abondas
ningún, ningúns, ningunha, ningunhas	calquera
algún, algunha, algúns, algunhas
tanto, tantos, tanta, tantas
todo, toda, todos, todas

4.- Numerais
Como o seu nome indica, expresan o número concreto de seres, cousas ou ideas. Clasifícanse en dous tipos:

• Cardinais. Expresan a cantidade exacta de obxectos ou seres indicados polo substantivo: dous niños, catorce anos.
• Ordinais. Reflicten a orde que ocupa o substantivo: cuarto día, sexto andar.

A seguir, recóllense algunhas formas de numerais, tanto cardinais como ordinais.
 

 

	Cardinais	Ordinais
1	un/unha	primeiro/a
2	dous/dúas	segundo/a
3	tres	terceiro/a
4	catro	cuarto/a
5	cinco	quinto/a
6	seis	sexto/a
7	sete	sétimo/a
8	oito	oitavo/a
9	nove	noveno/a
10	dez	décimo/a
11	once	undécimo/a
12	doce	duodécimo/a décimo segundo/a
13	trece	décimo terceiro/a
14	catorce	décimo cuarto/a
15	quince	décimo quinto/a
16	dezaseis	décimo sexto/a
17	dezasete	décimo sétimo/a
18	dezaoito	décimo oitavo/a
19	dezanove	décimo noveno/a
20	vinte	vixésimo/a

5.- Interrogativos e exclamativos

Os interrogativos preguntan directa ou indirectamente sobre a realidade designada polo nome, mentres que os exclamativos expresan sorpresa, admiración, énfase...

Segundo posúan flexión de número e xénero ou non, poden ser:

• Variables: cal(es), canto(s), canta(s) (Cantos anos ten?)
• Invariables: que (Que frío!)