Cantar o amor en tempos de morte

http://www.galiciaconfidencial.com/noticia/65751-cantar-amor-tempos-morte-henri-deluy-lirica-medieval

Ten para nós unha especial relevancia a difusión que Henri Deluy lle deu á nosa poesía medieval no ámbito francófono. En 1984, Action Poétique publica  unha ampla escolma de « Troubadours Galego-Portugais » que acolle unha trintena de autores de cantigas de amigo,  de amor, de escarnho e maldizer e de Santa María.  A escolma e a introdución, dirixida por Madeleine Arroja e Henri Deluy mobiliza catorce poetas franceses que asinan as adaptacións.

Pouco despois,  en 1987, Deluy publica na Editorial P.O.L. unha magnífica escolma : « Troubadours Galego-Portugais. Une anthologie » , baseada na de Action Poétique mais moi  mellorada, non só pola maior cantidade de obra traducida (191 composicións e  71 trobadores e xograres) senón polos utilísimos apoios de introdución, notas biográficas, definición dos xéneros, contextualización do trovadorismo galego-portugués no  movemento literario europeo, bibliografía, etc. E a rica e fermosa identificación de Deluy.

'Cantares Gallegos': os días previos ao 17 de maio de 1863

Publicado en Sermos:

Sobre como foi recibido Cantares Gallegos unha vez publicado hai moito escrito; sobre como se anunciou a publicación, ou como diríamos hoxe, como se planificou o lanzamento editorial e se creou o ambiente necesario para a súa comercialización hai menos, por non dicer nada.

Mais, como foron os días previos ao 17 de maio de 1863?

O quince de marzo de 1863 Galicia, Revista Universal de este reino anuncia a publicación de Cantares Gallegos, versos de Rosalía Castro de Murguía.

Está na prensa, di a revista, “esta preciosa colección de poesías galegas tan apreciadas polos periódicos da Galiza e de Castela”. 300 páxinas, excelente papel francés, letra compacta mais clara e elegante. O prezo, 12 reais. Editor, D. Juan Compañel, Vigo.


Detallado o produto, cómpre criar o interese necesario para o poder vender e para iso o autor do texto, Francisco de la Iglesia, identifica e illa os elementos que dan valor ao libro e polo tanto xustifican a súa compra:

1.-Cualidade literaria.
2.-Perfección métrica.
3.-O coñecemento que a autora ten da súa terra.
4.-A empatía que este coñecemento vai producir especialmente nas clases populares e
5.-A consecuente popularización da obra derivada da interiorización por parte de lectoras e lectores da proposta literaria de Rosalía.

Así que, continúa a revista, “recomendamos a adquisición da súa nova obra, que non só debe ocupar o andel de todo bon galego literato, senón que parece chamado ese libro a ser de texto para todo poeta que teña que metrificar no galego idioma”

Cualidade literaria e perfección métrica perfectamente recoñecidas. Mais hai máis: os cantares, co tempo, han de se popularizar tanto que mesmo ocuparán a memoria dos campesiños, que os entoarán unidos ás cantigas populares que o propio libro ten pois a autora soubo facer un texto de simbiose total entre a poesía popular, entre as notas “tenras, sentimentais e sinxelas” dos campesiños  e a súa propia poesía.


Na mesma revista o un de maio faise de novo unha apelación á compra do libro: “son tan dignos de atención pública estes textos que parece imposíbel que lidos unha vez ou parte deles, exista persoa normal que non trate de adquirir estas producións”

Só achamos estas dúas notas anunciando a publicación de Cantares. É moito menos do que aconteceu con outras obras. E contrasta coa fría recepción, máis ben indiferenza, que a crítica na Galiza outorgou aos Cantares a partir do 17 de maio de 1863.

O trobador eran elas

Boa parte da lírica medieval galego-portuguesa era tradición oral feminina, segundo Ria Lemaire

Os trobadores non crearon as cantigas de amigo galego-portuguesas, só foron os seus transmisores. Na realidade, estas composicións foron un labor colectivo de mulleres no campo da literatura oral. Cando menos, así o defende Ria Lemaire, especialista na relación entre literatura oral e escrita que visitou o noso país o pasado outono. Segundo as súas ideas, estes textos fundacionais das nosas letras farían parte do noso patrimonio inmaterial.

Aínda hoxe, a corrente maioritaria dos estudos de Literatura Medieval consideran que as cantigas de amigo eran obra de trobadores homes que adoptaban nestes temas papeis femininos. No entanto, hai correntes que apostan por considerar que os personaxes aos que se lles atribúe a autoría destas cancións unicamente as terían interpretado e non serían os seus autores.

Ria Lemaire

Ria Lemaire é unha das máis destacadas especialistas internacionais que avogan por esta teoría. A investigadora, nada en Holanda, é profesora da Universidade de Poitiers, Francia, onde dirixe o equipo do Centro de Estudos Latino-Americanos e o Acervo Raymond Cantel de literatura de cordel brasileira. Especializada en literatura medieval, coordina un programa dedicado aos estudos comparados en tradicións orais e a súa relación co mundo da escrita. En relación ao noso país, canda ás súas investigacións sobre a lírica medieval, participou en Cores do Atlántico, un libro-CD editado por Ponte… nas ondas! no que a brasileira Socorro Lira reinterpretaba cantigas de amigo desde unha perspectiva actual coa colaboración de artistas galegos como Uxía Senlle e que se editou en 2010. Lemaire colabora desde hai anos con esta iniciativa, coa que está a elaborar un novo volume do proxecto Cores do Atlántico. Desta volta será Uxía quen versionará 16 cantigas na liña da tradición galega. Ponte… nas ondas! convidouna o último outono a impartir no noso país dúas conferencias para falar sobre a súa visión encol deste tema