Comentario dunha cantiga de amigo

Como exemplo de comentario, déixovos unha análise da seguinte cantiga:

Levad', amigo, que dormides as manhãas frias;
todalas aves do mundo d' amor diziam:
                    leda m' and' eu.

Levad', amigo, que dormide' -las frias manhãas;
todalas aves do mundo d' amor cantavam:
                    leda m' and' eu.

Toda-las aves do mundo d' amor diziam;
do meu amor e do voss' en ment' aviam:
                    leda m' and' eu.

Toda-las aves do mundo d' amor cantavam;
do meu amor e do voss' i enmentavam:
                     leda m' and' eu.

Do meu amor e do voss' en ment'aviam;
vós lhi tolhestes os ramos en que siiam:
                      leda m' and' eu.

Do meu amor e do voss' i enmentavam;
vos lhi tolhestes os ramos en que pousavan
                      leda m' and' eu.

Vós lhi tolhestes os ramos en que siiam
e lhis secastes as fontes en que beviam:
                     leda m' and' eu.

  Vós lhi tolhestes os ramos en que pousavam
e lhis secastes as fontes u se banhavam:
                      leda m' and' eu.

Estamos ante unha cantiga de amigo porque aparece a palabra "amigo" xa no primeiro verso da primeira cobra, porque está posta en boca dunha muller (sabémolo no refrán, co pronome "eu" e o adxectivo en feminino) e porque presenta os recursos formais propios deste tipo de cantigas, como son o paralelismo e o leixaprén; é ademais, unha cantiga de refrán, xa que o terceiro verso de cada cobra é idéntico, constituíndo o refrán.

Pode pertencer ao subxénero da alba ou alborada posto que a cantiga comeza coa petición ao namorado de que se erga á alba; ademais, neste momento de tempo é cando os namorados escoitan cantar de amor ás aves. Pero fáltanlle ingredientes propios como a recorrencia da palabra alba.

O suxeito lírico da cantiga e único personaxe é a moza namorada que sutilmente nos introduce na contraposición dos sentimentos do namorado grazas ao uso coidado cara a ela, que sinala a antítese do feliz tempo pasado versus triste tempo actual. Como personaxes, poderiamos falar nesta cantiga  dos elementos da natureza, que se amosan claves para entender a relación dos namorados: como a propia amiga, as aves cantan o amor dos namorados na primeira parte da cantiga, mentres que o namorado na segunda se encarga de rachar as pólas e secar as fontes onde os paxaros celebraban o seu amor; é dicir, a natureza, en plena comuñón coa namorada, canta leda cando o amor é compartido, e deixa de facelo (non ten pólas para pousarse nin fonte para beber) cando o amor deixa de ser mutuo. Non só iso, senón que os verbos da segunda parte da cantiga son modificadores da acción que se describían na primeira parte da cantiga.

A cantiga, pois, amósanos a ledicia do amor, da amada ou do amante, mesmo da natureza, nunha primeira parte que abrangue as catro primeiras cobras. Nesta catro primeiras cobras a moza conmina ao namorado para que se erga nas "mañás frías", o que nos suxire que veñen de durmir xuntos, é dicir, que si se produciu o encontro amoroso e a perda de virxindade da doncela (dobre moral da época: social/familia) e nos introduce na ledicia do amor compartido, un amor tan fermoso que "todas as aves do mundo" o proclaman.

A segunda parte da cantiga, as catro últimas cobras, falan do cambio de actitude do namorado, un cambio que non só provoca a tristura na namorada senón en todos os elementos da natureza que xa tiñamos na primeira parte: é o namorado quen, metaforicamente, racha as pólas onde as aves se pousaban para cantar e seca as fontes onde aquelas bebían e se bañaban.

Cantiga de refrán con paralelismo e leixaprén, está composta por oito cobra alternas con medida diferente para cada par de dísticos:
 I-II: 14a, 12a
III-IV: 12c, 11c
V-VI: 11a, 12a
VII-VIII: 12c, 12c