Quíxente tanto, meniña

Déixovos aquí un comentario de mostra para que saibades como realizar os comentarios dos poemas de Rosalía que vos vou ir pedindo pouco a pouco. Prestade atención á estrutura do mesmo.
Un pouco máis abaixo, no blogue, tendes as instrucións, ou premendo aquí.

Quíxente tanto, meniña

1 «Quíxente tanto, meniña,       
            tívenche tan grande amor,      
            que para min eras lúa,
            branca aurora e craro sol;       
            augua limpa en fresca fonte,  
            rosa do xardín de Dios,          
            alentiño do meu peito,           
            vida do meu corazón».           
   9         Así che falín un día    
            camiñiño de San Lois,            
            todo oprimido de angustia,    
            todo ardente de pasión,         
            mentras que ti me escoitabas  
            depinicando unha frol,           
            porque eu non vise os teus ollos         
            que refrexaban traiciós.          
        17    Dempois que si me dixeches,
            en proba de teu amor
            décheme un caraveliño           
            que gardín no corazón.           
            ¡Negro caravel maldito,         
            que me fireu de dolor!           
            Mais a pasar polo río,
            ¡o caravel afondou!...
            Tan bo camiño ti leves           
   26         como o caravel levou.     

       

O tema é o desamor (ou o amor non correspondido).
Subtemas: a traizón; a vinganza.

O argumento é sinxelo, como sinxela é a forma: o narrador rememora unha declaración pasada, a aceptación e posterior traizón e o seu actual desexo de vinganza; O poema está posto en boca do mozo, quen vai relatando as súas propias penas. Este mozo comunícase cunha 2ª persoa que non se corresponde co destinatario do poema (o lector ou lectora), senón que se trata dun destinatario interno, é dicir, esa moza que foi a meniña dos seus ollos.
O desamor exprésase en contacto cunha natureza apacible e delicada, a pesar do sentimento tan forte e desespardo non presenta características tráxicas.
O punto de vista masculino obedece ao desexo de ofrecer diferentes perspectivas da realidade, por iso no libro hai homes e mulleres falando de feitos similares, ofrecendo a súa versión masculina ou feminina da realidade. Ante a traizón amorosa, a dor no home convértese en violencia e rancor.

Estrutura
Ten dúas partes: a primeira parte vai dende o primeiro verso ata o verso dezaseis, ambos incluídos, cando fala do amor que sentía pola rapaza; aínda que dentro desta primeira pardte hai unha subdivisión clara: 1-8/9-l6, indicada mesmo polas comiñas que ten o texto. A segunda parte tamén o podemos subdividir, xa que os dous últimos versos expresan un desexo de vinganza que non existía no resto do poema.

Todo dito cunha grande musicalidade fónica que lle vén dada polo predominio de consoantes sonoras e abundancia de nasais.

PRIMEIRA PARTE DO POEMA

Comeza a composición "in media res", no medio da acción, e a localización desa situación só nos será dada na segunda subparte.

Os oito primeiros versos van entre aspas, fannos pensar logo que son unhas palabras textuais que o protagonista pronunciou, pero máis adiante comprobaremos que non é exactamente así, e poderemos ver a sutil elaboración de Rosalía, que deste xeito nos dá xa pistas desde a primeira palabra sobre cal vai ser o desenlace do poema.

Versos 1- 8: Os dous primeiros versos son como un resumo de toda a primeira subparte: expoñen directamente o grande amor do protagonista. En toda esta parte os verbos están en pasado, o que nos indica que hai un berro desesperadamente intenso do sentimento. Nesta primeira subparte non hai acción, case non hai verbos e aquí atópase a maior parte da adxectivación do poema. Os versos acumulan comparacións cos elementos da natureza pola idealización da amada: comeza identificándoa -mediante unha gradación ascendente- coa luz (gradación que pode querer plasmar o progresivo aumento do amor: desde a pálida lúa ata o sol, fonte de calor e vida); a esa gradación hai que lle engadir primeiro a ausencia de adxectivos e logo a construción paralelística, intensificativa de adxectivo + substantivo (“branca aurora e claro sol”), con esa anteposición subxectiva que expresa os seus sentimentos: a brancura, a claridade, os símbolos de pureza da moza, que era o máis perfecto que el nunca vira.No sexto verso compárra coa flor máis fermosa por excelencia, pero ademais non dun xardín calquera, senón co de Dios (e aquí aparece xa explícito o elemento sobrenatural do que antes falábamos), continuando coa ansia intensificadora por medio desa dobre construción substantivo + de + substantivo + de + substantivo (“rosa do xardín de Dios”). Acaba a descrición nos dous últimos versos desta subparte (versos 7 - 8) con dous versos paralelísticos, que ademais son totalmente sinónimos e non engaden nada novo. A autora consegue a abstracción dos sentimentos mediante cousas concretas, naturais e populares, e non mediante conceptos abstractos de difícil comprensión.

Versos 8- 16: Esta segunda subparte contitúe un momento anterior ao xa narrado na primeia subparte. O verso 8 aclara que os oito primeiro versos foron a declaración amorosa del; pero esta declaración non podía estar en pasado, tal como a lemos. Así pois, non son palabras textuais, polo que estamos ante unah superposición de planos temporais (cambia o presente lóxico por un pasado narrativamente ilóxico) para que o lector non se engane, xa desde o primeiro verso: non vai ler un amor pleno, realizado, senón algo frustrado, xa acabado no tempo.

A situación dos dous protagonistas está tamén maxistralmente plasmada:

- a del mediante dous versos paralelísticos e anafóricos, que intensifican o seu estado, recalcado ademais pola contradición semántica: como contraditorio é o seu ánimo ante a dúbida do resultado.

- a dela mediante 4 versos nos que practicamente por primeira vez fai a súa aparición o encabalgamento, suave, como se o home tivese présa por coñecer a súa resposta. A súa actitude é presentada xa como contraposta á del: non hai coordinación, senón “mentres que”, e ademais ela está depenicando unha flor (símbolo popular de indecisión) o que ao mesmo tempo lle serve de ocultación, e aparece a primeira palabra negativa e clave de todo o texto: TRAICIÓS (se ben antes aparecían palabras que poderíamos considerar negativas -“angustia”, “oprimido”-, estas estaban relacionadas cunha situación concreta e contraditoria, que encerra en si mesma o positivo e o negativo e non en relación directa co tema) non percibida naquel momento polo mozo.

SEGUNDA PARTE DO POEMA
A segunda parte, aínda que enlazando coa anterior, supón unha ruptura, pois aí estarán os sentimentos do presente e non só as lembranzas do pasado.

Comeza coa resposta da moza, ese ansiado si sabiamente realzado polo hipérbato e a prenda de amor regalada, ese caraveliño, ese símbolo tenramente engrandecido polo diminutivo cariñoso, que é o máis prezado para o home.

Pero o sentimento actual, a realidade, xorde bruscamente, entre exclamacións que non se poden conter, rompendo a delicia do pasado. Nela, o caraveliño perde o seu diminutivo e adquire unha dobre adxectivación (único caso en todo o texto) totalmente negativa: un paradoxal caravel negro e maldito. E só despois deste exabrupto pode explicar o que pasou (que o lector aínda descoñece): o tempo, que todo o leva, tamén levou o amor: a felicidade, o idilio, durou pouco, como xa presaxiaba o depenicar inconsciente da moza e os reflexos de traizón. E acaba o poema con eses puntos suspensivos, ferintes e tristes que seguen levando o caravel cada vez máis lonxe.

Os dous últimos versos son a maldición popular, o desexo vingativo do mozo ferido e traizoado.

Valoración

Estamos ante un poema costumista característico de Rosalía, no que partindo de elementos populares e sinxelos (o dito, os recursos, as figuras, os símbolos...) crea unha composición lírico-narrativa (conta unha situación, mais predomina o sentimento) estilisticamente elaborada (a interferencia temporal, o xogo co caravel...), dunha grande beleza e forte musicalidade.

Localización
É un romance de Rosalía de Castro, da súa primeira obra en galego "Cantares Gallegos".

 De acordo co contido deste libro, é unha composición sinxela, de resonancias populares, tanto pola métrica como polos recursos empregados, mais non exenta de elaboración poética. Responde tamén ao método de composición de todo o libro, ao figurar ao final dous versos populares, perfectamente integrados no texto, nos que se baseou a autora.