Plurilingüismo

https://www.edu.xunta.es/espazoAbalar/sites/espazoAbalar/files/datos/1444815157/contido/falo_galego/2_lingua_hexemnica_lingua_minorizada_e_lingua_minoritaria.html

Linguas maioritarias, minoritarias e minorizadas de Alba Berrecoso González

A lexislación lingüistica de JuliaRR

As cantigas de escarnio e maldicir

Cantiga de escarnio from trafegandoronseis

Amigo - Amor

Vimos na aula a diferenza entre cantiga de amigo e cantiga de amor.
En A chave do mundo tedes un esquema máis para consultar:

CANTIGA DE AMIGO                                                 CANTIGA DE AMOR
 Xénero medieval autóctono                                        Provén da canço provenzal
Voz lírica feminina                                                       Voz lírica masculina
Palabra clave: amigo                                                     Palabra clave: senhor
Amor case sempre non correspondido                          Amor non correspondido: COITA
Personaxes: amigas, nai....                                             Ausencia de personaxes
Ambientación                                                                Ausencia de ambientación
Subxéneros                                                                    Subtemas

Para repasar as cantigas:

http://inmaculadamarin-lingua3.blogspot.com/p/literatura-medieval.html

https://www.edu.xunta.gal/espazoAbalar/sites/espazoAbalar/files/datos/1432210229/contido/a_cantiga_de_amor.html

https://www.edu.xunta.gal/espazoAbalar/sites/espazoAbalar/files/datos/1432210229/contido/a_cantiga_de_amigo.html

http://inmaculadamarin-lingua3.blogspot.com/p/comentario-texto-cantigas.html

Cantar o amor en tempos de morte

http://www.galiciaconfidencial.com/noticia/65751-cantar-amor-tempos-morte-henri-deluy-lirica-medieval

Ten para nós unha especial relevancia a difusión que Henri Deluy lle deu á nosa poesía medieval no ámbito francófono. En 1984, Action Poétique publica  unha ampla escolma de « Troubadours Galego-Portugais » que acolle unha trintena de autores de cantigas de amigo,  de amor, de escarnho e maldizer e de Santa María.  A escolma e a introdución, dirixida por Madeleine Arroja e Henri Deluy mobiliza catorce poetas franceses que asinan as adaptacións.

Pouco despois,  en 1987, Deluy publica na Editorial P.O.L. unha magnífica escolma : « Troubadours Galego-Portugais. Une anthologie » , baseada na de Action Poétique mais moi  mellorada, non só pola maior cantidade de obra traducida (191 composicións e  71 trobadores e xograres) senón polos utilísimos apoios de introdución, notas biográficas, definición dos xéneros, contextualización do trovadorismo galego-portugués no  movemento literario europeo, bibliografía, etc. E a rica e fermosa identificación de Deluy.

Cantigas de amor comentadas

Déixovos un comentario de cantiga de amor que atopei na rede:

Comentario Da Cantiga Medieval from maer

Comentario dunha cantiga de amor

Déixovos un comentario de mostra.

Se eu podesse desamar

a quem me sempre desamou

e podess'algum mal buscar

a quem me sempre mal buscou!

Assi me vingaria eu,

se eu pudesse coita dar

a quem me sempre coita deu.

Mais sol nom poss'eu enganar

meu coraçom que m'enganou,

per quanto mi fez desejar

a quem me nunca desejou.

E por esto nom dórmio eu,

porque nom poss'eu coita dar

a quem me sempre coita deu.

Mais rog'a Deus que desampar

a quem m'assi desamparou,

ou que podess'eu destorvar

a quem me sempre destorvou.

E logo dormiria eu,

se eu podesse coita dar

a quem me sempre coita deu.

Vel que ousass'en preguntar

a quem me nunca preguntou,

por que me fez em si cuidar,

pois ela nunca em mi cuidou;

e por esto lazeiro eu:

porque nom posso coita dar

a quem me sempre coita deu.

Estamos ante unha cantiga de amor porque a voa poética é a dun home, e fala dos seus sentimentos amorosos por unha dona, que aparecerá baixo o pronome “ela” (contrariamente ao esperado non temos en toda a cantiga a palabra “senhor” tan característica); o que si temos en cambio nesta cantiga, e que nos axudará a identificala no seu xénero, será a palabra “coita”, que se repetirá abondamente no refrán. Por outra parte, podemos xa estimar que precisamente a ausencia da palabra “senhor” (a que cabía esperar) responde a un desexo do trobador de distanciamento da dona. Porén, aínda así, o tema tratado na cantiga lévanos a afirmar que se trata dunha cantiga de amor: o sentimento amoroso expresado polo poeta, o distanciamento da dona, o sentimento de pena e dor producido por este amor, son claves significativas para poder manter a afirmación de que se trata dunha cantiga de amor.

Dos SUBTEMAS fundamentais que aparecen nas cantigas de amor aparecen nesta cantiga tres deles:

-          O amor do poeta: o amor que o poeta expresa nas cantigas de amor é concibido como amor-servicio, amor-vasalaxe, o que conduce, a maioría dos casos, ao sufrimento do poeta polo distanciamento da dona e á imposibilidade dunha relación directa do poeta coa dona da que está namorado. Nesta cantiga a confesión do amor do trobador exprésase xa na primeira cobra dunha maneira indirecta: o poeta está namorado e gustaríalle que a situación cambiase. O mesmo sentimento amoroso é declarado polo poeta nos versos da segunda cobra.

-          Coita de amor: o sufrimento que lle supón o amor non correspondido está claramente expresado no refrán e nos últimos versos das cobras. A coita de amor é tan grande que non só lle impide durmir, senón que o conduce a concibir un sentimento de vinganza, a desexar que a dona sufra o mesmo que sofre el.

-          A reserva da dama: a actitude de distanciamento e de desinterese da dona exprésaa o mesmo poeta en contraste cos seus sentimentos. O trobador nun dobre xogo de versos antitéticos recolle os sentimentos de amor –do poeta- / desamor –da dona-. Estas antíteses, acentuadas pola presenza dos adverbios “sempre, nunca” postos en relación coa actitude da dona fronte a el, serven para poñer de manifesto moi claramente que o comportamento da dama non é só de reserva ou de prohibición, senón dun total distanciamento e desinterese polo amor que o poeta lle ofrece.

O cuarto subtema, a loanza da dama, non aparece expresada en ningún momento ao longo da cantiga.

Trátase dunha cantiga monologada na que o trobador fai unha confesión íntima dos seus sentimentos e da súa coita de amor. A través dunha serie de expresións antitéticas vai contrastando os seus propios sentimentos coa actitude e comportamento da dama. Mentres o poeta confesa o seu amor pola dona, sabemos, a través das súas propias palabras, que a dona xamais mantivo a actitude que el esperaba nin cedeu nunca ás súas pretensións; esta situación leva ao poeta a desexar unha certa vinganza polo desprezo da muller. Presenta por tanto un dobre xogo caracterizado formalmente coa presenza do mozdobre. Semanticamente e ideoloxicamente a cantiga está imbuída da antítese: un nó esencial está na diferenza de comportamentos entre o home e a muller.

O tema central da cantiga é pois o desexo do poeta, desolado polo desprezo e o desinterese da dona, de que ela chegue a sentir a mesma desesperación e frustración que el sente, a mesma coita amorosa que el sofre.

Xa na primeira cobra anúnciasenos o leitmotiv da cantiga, que vai ter un desenvolvemento nas cobras seguintes: o desexo de esquecer, de desamar, e mesmo de vingarse da súa dona que nunca amosou interese por el. O trobador desexa que a mesma coita de amor, o mesmo sufrimento que el sente, que o experimente a súa amada.

Na segunda cobra hai unha clara constatación, non só da coita de amor, senón da imposibilidade de superala, porque o seu corazón segue desexando á dona.

Na terceira cobra, o poeta recorre a Deus como único medio de saída desa situación.

Na cuarta cobra repite de novo o motivo inicial e contrasta o sentimento de interese, amor / desinterese, desamor  e incide no seu sufrimento.

Así pois, toda a primeira cobra recolle o desexo íntimo do poeta de esquecemento e vinganza (ou dunha certa vinganza, xa que o namorado xamais nos di que desapareceu a súa paixón) que se amplifica ao longo da cantiga. É, neste senso, unha das cantigas máis curiosas do cancioneiro, xa que a maioría das cantigas expresan simplemente a dor polo amor non correspondido, pero o desexo de vinganza é un tema pouco recorrente na nosa lírica medieval, o que fai desta cantiga, un exemplar “único” de cantiga de amor.

Dende un punto de vista formal, os recursos utilizados nesta cantiga son a significativa presenza dos mozdobres ao final de todos os versos, a existencia da “palabra-rima” eu no quinto verso de todas as cobras, os capdenais no inicio do 2º v. da 1ª, 3ª e 4ª cobra, así como no 1º v. da 2ª e 3ª cobra. E os dobres en todas as cobras.

Os versos miden 8 sílabas, co seguinte esquema rimático (rima macho):

a-b-a-b-c-A-C

ao longo de toda a composición, polo que son cobras unisonantes.

É unha cantiga de refrán, cun refrán un tanto especial xa que se alterna nas cobras, sendo igual o da 1ª e o da 3ª por un lado, e o da 2ª e a 4ª por outro.

A cantiga de amor

Cantiga de amor 3º eso from trafegandoronseis


Aquí tedes máis apuntamentos.

Tamén temos esta presentación que vén dende o IES San Clemente

A Cantiga de Amor

Publish at Calameo

Comentario dunha cantiga de amigo

Como exemplo de comentario, déixovos unha análise da seguinte cantiga:

Levad', amigo, que dormides as manhãas frias;
todalas aves do mundo d' amor diziam:
                    leda m' and' eu.

Levad', amigo, que dormide' -las frias manhãas;
todalas aves do mundo d' amor cantavam:
                    leda m' and' eu.

Toda-las aves do mundo d' amor diziam;
do meu amor e do voss' en ment' aviam:
                    leda m' and' eu.

Toda-las aves do mundo d' amor cantavam;
do meu amor e do voss' i enmentavam:
                     leda m' and' eu.

Do meu amor e do voss' en ment'aviam;
vós lhi tolhestes os ramos en que siiam:
                      leda m' and' eu.

Do meu amor e do voss' i enmentavam;
vos lhi tolhestes os ramos en que pousavan
                      leda m' and' eu.

Vós lhi tolhestes os ramos en que siiam
e lhis secastes as fontes en que beviam:
                     leda m' and' eu.

  Vós lhi tolhestes os ramos en que pousavam
e lhis secastes as fontes u se banhavam:
                      leda m' and' eu.

Estamos ante unha cantiga de amigo porque aparece a palabra "amigo" xa no primeiro verso da primeira cobra, porque está posta en boca dunha muller (sabémolo no refrán, co pronome "eu" e o adxectivo en feminino) e porque presenta os recursos formais propios deste tipo de cantigas, como son o paralelismo e o leixaprén; é ademais, unha cantiga de refrán, xa que o terceiro verso de cada cobra é idéntico, constituíndo o refrán.

Pode pertencer ao subxénero da alba ou alborada posto que a cantiga comeza coa petición ao namorado de que se erga á alba; ademais, neste momento de tempo é cando os namorados escoitan cantar de amor ás aves. Pero fáltanlle ingredientes propios como a recorrencia da palabra alba.

O suxeito lírico da cantiga e único personaxe é a moza namorada que sutilmente nos introduce na contraposición dos sentimentos do namorado grazas ao uso coidado cara a ela, que sinala a antítese do feliz tempo pasado versus triste tempo actual. Como personaxes, poderiamos falar nesta cantiga  dos elementos da natureza, que se amosan claves para entender a relación dos namorados: como a propia amiga, as aves cantan o amor dos namorados na primeira parte da cantiga, mentres que o namorado na segunda se encarga de rachar as pólas e secar as fontes onde os paxaros celebraban o seu amor; é dicir, a natureza, en plena comuñón coa namorada, canta leda cando o amor é compartido, e deixa de facelo (non ten pólas para pousarse nin fonte para beber) cando o amor deixa de ser mutuo. Non só iso, senón que os verbos da segunda parte da cantiga son modificadores da acción que se describían na primeira parte da cantiga.

A cantiga, pois, amósanos a ledicia do amor, da amada ou do amante, mesmo da natureza, nunha primeira parte que abrangue as catro primeiras cobras. Nesta catro primeiras cobras a moza conmina ao namorado para que se erga nas "mañás frías", o que nos suxire que veñen de durmir xuntos, é dicir, que si se produciu o encontro amoroso e a perda de virxindade da doncela (dobre moral da época: social/familia) e nos introduce na ledicia do amor compartido, un amor tan fermoso que "todas as aves do mundo" o proclaman.

A segunda parte da cantiga, as catro últimas cobras, falan do cambio de actitude do namorado, un cambio que non só provoca a tristura na namorada senón en todos os elementos da natureza que xa tiñamos na primeira parte: é o namorado quen, metaforicamente, racha as pólas onde as aves se pousaban para cantar e seca as fontes onde aquelas bebían e se bañaban.

Cantiga de refrán con paralelismo e leixaprén, está composta por oito cobra alternas con medida diferente para cada par de dísticos:
 I-II: 14a, 12a
III-IV: 12c, 11c
V-VI: 11a, 12a
VII-VIII: 12c, 12c

A cantiga de amigo

Lembrade que as cantigas de amigo poden ser:
.- Monologadas: segunda persoa como destinataria
.- Dialogadas: dúas ou máis voces, forma dialogada
.- Narrativas: a voz poética non se dirixe a ningún destinatario explícito (terceira persoa).

A cantiga de amigo from trafegandoronseis

Tema 2: A Literatura na Idade Media

 Este é o segundo tema do voso libro de Santillana, páxina 38:

Tema 2 de 3º eso from trafegandoronseis

O texto narrativo

Narrar é contar uns feitos que sucederon. O narrador conta, relata, refire unha historia (un feito real ou imaxinario no que suceden determinadas accións) que lle sucede a alguén (personaxes humanos ou non, reais ou ficticios, individuais ou colectivos) e desenvólvese nun determinado lugar e tempo. A narración interrómpese con frecuencia pola presenza de descricións, diálogos, aínda que é posible que unha narración por si soa chegue a constituír un texto propiamente dito. 

Por tanto, narrar é contar uns feitos reais ou imaxinarios cuns personaxes nun tempo e lugar determinados.

A narración utilízase principalmente nos textos literarios e xornalísticos, pero pode aparecer en calquera tipo de texto, incluída a conversa. A función predominante é a referencial, pero iso non implica que a intención comunicativa sexa necesariamente informativa, pode ser entreter, convencer, etc.

1.- Cales son so cinco elementos da narración?

-          Narrador: interno (1ª persoa) ou externo (3ª persoa)

-          Personaxes: principal (protagonista) e secundarios. Pode aparecer un antagonista.

-          Espazo: aberto ou pechado; real, imaxinario ou fantástico

-          Tempo: desde o principio, a metade da historia (o máis frecuente) ou desde o final; tempo externo ou tempo interno.

-          Acción:  sucesos que lle ocorren aos personaxes. Diferenciamos entre o TEMA (de que trata o texto), o ARGUMENTO (sucesión de acontecementos ou situacións) e TRAMA (organización dos acontecementos). Ou sexa, o tema desenvólvese sobre o argumento a través da trama

 

2.- Os personaxes

Segundo o seu papel na historia os personaxes poden ser protagonistas ou secundarios. Os protagonistas realizan unha serie de accións para conseguir uns obxectivos e outros personaxes (principais ou secundarios) axudan aos protagonistas a conseguir os seus obxectivos (aliados) ou lles poñen obstáculos (adversarios).

Tamén pode aparecer un antagonista, que é o personaxe que se opón ás accións do protagonista e intenta que non consiga o seu propósito

Os personaxes poden ser planos, aqueles que responden durante toda a obra a un esquema establecido desde a súa aparición sen variar no desenvolvemento da acción. Normalmente este esquema tipo verá configurado por obras literarias anteriores, neste caso os personaxes serán arquetípicos. Unha segunda posibilidade é un tratamento fondo dos personaxes principais que responden a unha complexidade psicolóxica considerable e que, polo tanto, non serán facilmente reducibles a un esquema; estes son denominados caracteres redondos e van evoluíndo a medida que avanza a historia. 

3.- Espazo e tempo

O espazo pode estar concibido como un espazo obxectivo, é dicir, como un reflexo máis ou menos fiel do mundo real, ou ben como un espazo subxectivo cando aparece determinado pola percepción que o personaxe realiza desde a súa subxectividade.

En canto ao tempo, hai que ter en conta en primeiro lugar o tempo externo que refire a época histórica en que suceden os feitos relatados e o tempo interno que fai referencia tanto á orde cronolóxica dos acontecementos narrados como á súa duración. Cando o narrador relata os feitos na orde en que sucederon dise que é una  narración lineal, pero pode haber alteracións da orde que dean lugar a saltos temporais ou anacronías, que se producen cando hai discordancia entre a orde da historia, lóxica e lineal, e a orde do discurso, subxectivo e dependente do punto de vista. Hai dous tipos fundamentais de anacronías: a analepse (flash back), evocación de momentos anteriores, e a prolepse, anticipación de acontecementos posteriores ao tempo da historia.

4.- O narrador

O narrador (ente de ficción encargado de contar a historia) pode relatar os feitos en primeira persoa, (narrador personaxe/narrador protagonista), en terceira persoa, (narrador testemuño dos acontecementos) ou mesmo en segunda persoa (como un desdobramento da primeira persoa).

O grao de coñecemento dos feitos por parte do narrador determina a perspectiva ou punto de vista, que pode cambiar ao longo do relato. O primeiro elemento estrutural na narración é o punto de vista xa que o problema previo á estruturación da materia narrativa é saber quen será o narrador e desde que punto de vista vai ser tratada. Atendendo á perspectiva podemos distinguir os seguintes narradores:

•          Punto de vista externo: o narrador é unha voz situada FÓRA da historia, conta feitos nos que on participou como personaxe, limítase a narralos “dende fóra”:

-     Narrador omnisciente: o narrador domina toda a historia, o que ocorre dentro e fóra de cada personaxe, antes e despois, pero non participa na historia.

-   Narrador observador (narrador obxectivista): só conta o que ve e o que oe (accións externas), como unha cámara fotográfica, sen saber (e polo tanto non pode contalo) o que pensan ou senten os personaxes. Ás veces esta voz pode estar dentro da historia, polo tanto, pode ser interno ou externo. Ex.: Crónica de una muerte anunciada).
 

-         Narrador editor: o escritor finxe que a obra non a escribiu el, senón que a atopou escrita e limítase a editala. Ás veces son cartas as que o autor di estar publicando. É unha técnica parecida á do “relato dentro do relato”, onde un personaxe narra a outro unha historia.(Utilizado xa en “Las mil e unha noites”).

•          Punto de vista interno: o narrador sitúase dentro da historia, como un dos personaxes que participan na acción. Hai varios tipos de narradores internos:

1.       Narrador protagonista: usa preferentemente a primeira persoa narrativa

2.       Narrador personaxe secundario, que pode alternar o uso da primeira e terceira persoa.

(Ex.: as narracións de Sherlock Holmes).

3.  Narrador testemuña, presente como espectador, utiliza preferentemente a terceira persoa. Tamén pode utilizar a segunda.

6.- A NARRACIÓN PRESENTA OS SEGUINTES RASGOS LINGÜÍSTICOS:

•  Uso do perfecto para enunciar os feitos e do imperfecto para presentar o desenvolvemento das accións:  Chegou cedo, Camiñaba pola rúa cando escoitou un berro
•    Predominio de oracións enunciativas
•    Relevancia de complementos circunstancias de lugar e tempo
•   Utilización de subordinadas adverbiais de causa, finalidade e consecuencia e de coordinadas copulativas que permiten a organización lóxica das accións.
•    Presenza dos estilos directo e indirecto: Contestoulle: -Boh!; Lembroulle que era tarde.
•   Utilización de verbos de movemento, acción e lingua: Correu tras ela; Díxolle que non estaba
  
•    Emprego de adverbios deícticos de lugar e tempo: Ocorreu alí; Coñeceuno onte

Que outros elementos debemos ter en contar para a redacción dun texto narrativo?:

-  .-   División do texto narrativo en capítulos ou secuencias.

-  .-  Introdución de descricións de persoas, lugares ou obxectos.

-  .- Introdución de diálogos entre personaxes.

-  .- Creación ou non de suspense.

-  .- Final aberto ou pechado.

 .-.-Uso de expresións espaciais (aquí, alí, diante, máis atrás...) e temporais (entón, onte, ao mesmo tempo...)

-  .-  Uso preferentemente de verbos en pasado como o imperfecto (cantaba) ou o o perfecto  (cantou).

-  .-   Uso de verbos de acción ou de lingua (dicir).

FORMACIÓN DO PLURAL

- As palabras rematadas en ditongo, vogal ou en –n engaden -s:

lei   -   leis

avó   -    avós

can  -    cans

- As palabras rematadas en consoante distinta de –n ou –s engaden –es:

Flor -  flores

- Os substantivos rematados en –s:

. Se son agudas engaden –es:

Siamés  -   siameses

. Se rematan en grupo consonántico, se son graves ou esdrúxulas, permanecen INVARIABLES, é dicir, presentan sincretismo.

o luns  -    os luns

o lapis   -    os lapis

o mércores   -    os mércores

- Os substantivos rematados en –l:

. Os monosílabos fan o plural engadindo –es

mel   -   meles

. As palabras graves engaden –es

túnel  -   túneles

. As palabras compostas con algún destes monosílabos engaden –es

ollomol  -    ollomoles

. As palabras agudas quitan o –l e engaden –is

animal  -  animais

- Os substantivos rematados en –x presentan sincretismo, polo que o número vén indicado polo artigo

o tórax   -    os tórax

- Os cultismos e os préstamos que rematan en calquera outra consoante, engaden -s

club  -   clubs

lord  -    lores

- Plural das palabras compostas:

. Se os dous compoñentes non están perfectamente soldados, o plural faise nas dúas palabras:

garda civil    -    gardas civís

. Se o composto está constituído por unha forma verbal ou palabra invariable e outro elemento, ou se os dous elementos están separados por un guión, só este segundo elemento vai en plural:

norte-africano    -     norte-africanos

galego-falante     -     galego-falantes

. Nas construcións con preposición só o primeiro elemento vai en plural:

estrela de mar   -      estrelas de mar

. Cando os dous elementos son substantivos e van separados, de maneira que o segundo modifica o primeiro, só recibe marca de plural o primeiro elemento:

sofá cama    -      sofás cama

cidade xardín     -        cidades xardín

FORMACIÓN DO FEMININO

- Cando o masculino remata en vogal átona, fórmase o feminino cambiando o –o final por un  –a:

avogado – avogada

presidente – presidenta

- Se o masculina remata en vogal tónica, o feminino fórmase engadindo un –a:

avó – avoa

- Se o masculino remata en consoante distinta de –n , engádese un –a:

pastor – pastora

- Se o masculino remata en –ín, engade un –a:

pescantín  -  pescantina

- Se o masculino remata en –eu, cambia esta terminación por  –ía:

xudeu  -  xudía

- Se o masculino remata en –ón, desaparece o –n final e engade un –a:

patrón -  patroa

Se o substantivo é pexorativo, o feminino fórmase engadindo –a, é dicir, en –ona:

abusón -  abusona

- Se o masculino remata en -án, o feminino fórmase coa desaparición do –n final:

irmán – irmá

Se o substantivo é pexorativo, o feminino fórmase engadindo –a, é dicir, en –ana:

lacazán -  lacazana

- Ás veces, o feminino fórmase cun morfema derivativo:

actor -  actriz

rei  -   raíña

- Noutras ocasións, a oposición de masculino /  feminino   é a base de semantemas diferentes:

cabalo  -  egua

home  -  muller

- Ás veces, a oposición de xénero dáse só mediante o artigo:

o artista   -   a artista

- Con algúns animais, cómpre engadir ao seu carón a palabra “macho” ou “femia”:

leopardo macho  - leopardo femia

A oposición de xénero pode servir para:

-          Diferenciar seres polo sexo: o boi -  a vaca

-          Diferenciar seres polo tamaño ou pola forma externa. O feminino adoita designar o ser de maior tamaño: o cesto  -   a cesta

-          Diferenciar entre individual e colectivo:  o gran  -   a gra