O verbo regular

Non hai tempos compostos na conxugación dos verbos galegos 

1ª CONXUGACIÓN :andar	2ª CONXUGACIÓN: bater	3ª CONXUGACIÓN: vivir
Presente de indicativo	Presente de indicativo	Presente de indicativo
ando andas anda andamos andades andan	bato bates bate batemos batedes baten	vivo vives vive vivimos vivides viven
Copretérito de indicativo	Copretérito de indicativo	Copretérito de indicativo
andaba andabas andaba andabamos andabades andaban	batía batías batía batiamos batiades batían	vivía vivías vivía viviamos viviades vivían
Pretérito de indicativo	Pretérito de indicativo	Pretérito de indicativo
andei andaches andou andamos andastes andaron	batín batiches bateu batemos batestes bateron	vivín viviches viviu vivimos vivistes viviron
Futuro de indicativo	Futuro de indicativo	Futuro de indicativo
andarei andarás andará andaremos andaredes andarán	baterei baterás baterá bateremos bateredes baterán	vivirei vivirás vivirá viviremos viviredes vivirán
Antepretérito de indicativo	Antepretérito de indicativo	Antepretérito de indicativo
andara andaras andara andaramos andarades andaran	batera bateras batera bateramos baterades bateran	vivira viviras vivira viviramos vivirades viviran
Pospretérito	Pospretérito	Pospretérito
andaría andarías andaría andariamos andariades andarían	batería baterías batería bateriamos bateriades baterían	viviría vivirías viviría viviriamos viviriades vivirían
Presente de subxuntivo	Presente de subxuntivo	Presente de subxuntivo
ande andes ande andemosos andedes anden	bata batas bata batamos batades batan	viva vivas viva vivamos vivades vivan
Pretérito de subxuntivo	Pretérito de subxuntivo	Pretérito de subxuntivo
andase andases andase andásemos andásedes andasen	batese bateses batese batésemos batésedes batesen	vivise vivises vivise vivísemos vivísedes vivisen
Futuro de subxuntivo	Futuro de subxuntivo	Futuro de subxuntivo
andar andares andar andarmos andardes andaren	bater bateres bater batermos baterdes bateren	vivir vivires vivir vivirmos vivirdes viviren
Imperativo	Imperativo	Imperativo
anda andade	bate batede	vive vivide
Infinitivo	Infinitivo	Infinitivo
andar andares andar andarmos andardes andaren	bater bateres bater batermos baterdes bateren	vivir vivires vivir vivirmos vivirdes viviren
Xerundio	Xerundio	Xerundio
andando	batendo	vivindo
Participio	Participio	Participio
andado	batido	vivido

• R = Raíz.
• VT = Vogal temática.
• SMT = Sufixo modo temporal.
• SNP = Sufixo número persoal.

Caracterización morfolóxica do verbo

1. Raíz (R): aporta o contido léxico (lexema); é o único constituínte obrigatorio:

1.1. Será rizotónica se leva acento (and-o), arrizotónica se non o leva (and-a-ba)
1.2. Indica se un verbo é regular ou irregular (neste caso haberá unha raíz de presente e outra de pretérito). Tamén muda nos verbos con alternancia.

2. Vogal temática (VT): Indica a conxugación: primeira (CI), segunda (CII) ou terceira (CIII).
A maioritaria tirámola do infinitivo:

CI: -a-: and-a-r
CII: -e-: varr-e-r
CIII: -i-: part-i-r

Pero presenta alomorfos (variantes):
-ø-: nas seguintes persoas das tres conxugacións:

• p1 do pste. de indicativo: and-ø-ø-o, varr-ø-ø-o, part-ø-ø-o;
• todas do pste. de subxuntivo: and-ø-e-mos, varr-ø-a-mos, part-ø-a-mos.

CI: -e-, -o-: no pretérito: and-e-i (p1) and-o-u (p3)

CII: -i-: en todo o copretérito: varr-i-a-mos; no participio, varr-i-do;
e nas p1 e p2 do pretérito: varr-í-n, varr-i-ches.

CIII: -e-: p2, p3, p6 do pste. de indicativo: part-e-s, part-e, part-e-n.

3. Sufixo de modo e tempo (SMT): Indíca modo, tempo, aspecto.

a) Indicativo:

presente e pretérito: -ø-: and-a-ø-s; and-a-ø-ches.
copretérito: –ba- na CI: and-a-ba-mos; -a- nas CII e CIII: varr-i-a-mos, part-i-a-mos.
antepretérito: -ra-: and-a-ra-mos.
pospretérito: -ria-: and-a-ria-mos.
futuro: -re- / -ra-: and-a-re-mos, and-a-rá-s.

b) Subxuntivo:

presente: -e- na CI: and-ø-e-mos; -a- nas CII e CIII: varr-ø-a-mos, part-ø-a-mos.
pretérito: -se-: and-á-se-mos.
futuro: -r- / -re-: and-a-re-s, and-a-r-mos.
imperativo: -ø-: and-a-ø, and-a-ø-de.

c) Nas formas nominais indica máis ben substancia (infinitivo) ou aspecto (xerundio e participio):

infinitivo: -r: varr-e-r;
participio: -do: varr-i-do;
xerundio: -ndo: varr-e-ndo.

d) Infinitivo conxugado: -r- / -re-: varr-e-r-mos, varr-e-re-n.

4. Sufixo de número e persoa (SNP):

P1: -ø na maioría: and-a-ba-ø, and-a-se-ø…
-o no pste. indicativo: and-ø-ø-o
-i no pretérito da CI: and-e-ø-i
-n no pretérito das CII e CIII: varr-í-ø-n

P2: -s en case todos os tempos: and-a-ba-s…
-ches no pretérito: and-a-ø-ches
-ø no imperativo: and-a-ø-ø-

P3: -ø na maioría: and-a-ra-ø, and-a-ría-ø…
-u no pretérito: and-o-ø-u, varr-e-ø-u

P4: -mos sempre: and-a-re-mos, and-a-r-mos

P5: -des na maioría: part-i-re-des, and-a-ø-des…
-stes no pretérito de indicativo: and-a-ø-stes
-de no imperativo: and-a-ø-de

P6: -n na maioría: part-i-rá-n, varr-e-se-n…
-ron no pretérito: varr-e-ø-ron

	Cantar	Comer	Partir
Presente Indicativo	cant-Ø-o* cant-a-Ø-s cant-a-Ø-Ø cant-a-Ø-mos cant-a-Ø-des cant-a-Ø-n	com-Ø-o* com-e-Ø-s com-e-Ø-Ø com-e-Ø-mos com-e-Ø-des com-e-Ø-n	part-Ø-o* part-e-Ø-s part-e-Ø-Ø part-i-Ø-mos part-i-Ø-des part-e-Ø-n
Copretérito (Imperfecto de indicativo)	cant-a-ba-Ø cant-a-ba-s cant-a-ba-Ø cant-a-ba-mos cant-a-ba-des cant-a-ba-n	com-í-a-Ø com-í-a-s com-í-a-Ø com-i-a-mos com-i-a-des com-í-a-n	part-í-a-Ø part-í-a-s part-í-a-Ø part-i-a-mos part-i-a-des part-í-a-n
Pretérito de indicativo (Perfecto de indicativo)	cant-e-Ø-i cant-a-Ø-ches cant-o-Ø-u cant-a-Ø-mos cant-a-Ø-stes cant-a-Ø-ron	com-í-Ø-n com-i-Ø-ches com-e-Ø-u com-e-Ø-mos com-e-Ø-stes com-e-Ø-ron	part-í-Ø-n part-i-Ø-ches part-i-Ø-u part-i-Ø-mos part-i-Ø-stes part-i-Ø-ron
Antepretérito (Pluscuamperfecto)	cant-a-ra-Ø cant-a-ra-s cant-a-ra-Ø cant-a-ra-mos cant-a-ra-des cant-a-ra-n	com-e-ra-Ø com-e-ra-s com-e-ra-Ø com-e-ra-mos com-e-ra-des com-e-ra-n	part-i-ra-Ø part-i-ra-s part-i-ra-Ø part-i-ra-mos part-i-ra-des part-i-ra-n
Futuro de indicativo	cant-a-re-i cant-a-rá-s cant-a-rá-Ø cant-a-re-mos cant-a-re-des cant-a-rá-n	com-e-re-i com-e-rá-s com-e-rá-Ø com-e-re-mos com-e-re-des com-e-rá-n	part-i-re-i part-i-rá-s part-i-rá-Ø part-i-re-mos part-i-re-des part-i-rá-n
Pospretérito (Condicional)	cant-a-ría-Ø cant-a-ría-s cant-a-ría-Ø cant-a-ria-mos cant-a-ria-des cant-a-ría-n	com-e-ría-Ø com-e-ría-s com-e-ría-Ø com-e-ria-mos com-e-ria-des com-e-ría-n	part-i-ría-Ø part-i-ría-s part-i-ría-Ø part-i-ria-mos part-i-ria-des part-i-ría-n
Presente de subxuntivo	cant-Ø-e-Ø cant-Ø-e-s cant-Ø-e-Ø cant-Ø-e-mos cant-Ø-e-des cant-Ø-e-n	com-Ø-a-Ø com-Ø-a-s com-Ø-a-Ø com-Ø-a-mos com-Ø-a-des com-Ø-a-n	part-Ø-a-Ø part-Ø-a-s part-Ø-a-Ø part-Ø-a-mos part-Ø-a-des part-Ø-a-n
Pretérito de subxuntivo (imperfecto de subxuntivo) '	cant-a-se-Ø cant-a-se-s cant-a-se-Ø cant-á-se-mos cant-á-se-des cant-a-se-n	com-e-se-Ø com-e-se-s com-e-se-Ø com-é-se-mos com-é-se-des com-e-se-n	part-i-se-Ø part-i-se-s part-i-se-Ø part-í-se-mos part-í-se-des part-i-se-n
Futuro de subxuntivo	cant-a-r-Ø cant-a-r-es cant-a-r-Ø cant-a-r-mos cant-a-r-des cant-a-r-en	com-e-r-Ø com-e-r-es com-e-r-Ø com-e-r-mos com-e-r-des com-e-r-en	part-i-r-Ø part-i-r-es part-i-r-Ø part-i-r-mos part-i-r-des part-i-r-en
Imperativo	cant-a-Ø-Ø cant-a-Ø-de	com-e-Ø-Ø com-e-Ø-de	part-e-Ø-Ø part-i-Ø-de
Infinitivo conxugado '	cant-a-r-Ø cant-a-r-es cant-a-r-Ø cant-a-r-mos cant-a-r-des cant-a-r-en	com-e-r-Ø com-e-r-es com-e-r-Ø com-e-r-mos com-e-r-des com-e-r-en	part-i-r-Ø part-i-r-es part-i-r-Ø part-i-r-mos part-i-r-des part-i-r-en

 PRESENTE: a acción que presenta ocorre no mesmo momento en que se fala:
"Varro a escaleira e axiña xogamos" PRET.IMPERFECTO(copretérito): sinala a coincidencia da acción cun momento do pasado:
"Daquela comiamos moita froita" PRET.PERFECTO(pretérito): indica unha acción anterior ó momento da fala:
"Hai dous días que andei pola praia" P.PLUSCUAMPERFECTO(antepretérito): expresa unha acción rematada no pasado, anterior a outra tamén pasada:
"Cando falei contigo, xa varrera a escaleira" FUTURO: expresa un acontecemento que vai vir con posterioridade ó momento presente:
"Mañá collerei as miñas cousas" FUT.HIPOTÉTICO(pospretérito): serve para indicar un tempo futuro a partir dun momento do pasado:
"Avisou que chegarían onte a iso das cinco"     SUBXUNTIVO
O modo da irrealidade, do desexable, do posible, ...   O FUTURO DE SUBXUNTIVO: 1. Forma: ten as mesmas desinencias que o infinitivo conxugado, de maneira que a súa forma pero nos verbos irregulares leva a raíz de pretérito:

• coincide nos verbos regulares: andarmos e andarmos; comeren e comeren;
• é distinta nos irregulares por levar a raíz de pretérito:

infinitivo conxugado: dicirdes, quereren, caberes;

futuro de subxuntivo: dixerdes, quixeren, couberes.

2. Valor: indica unha acción futura non real pero con probabilidade de realizarse:

cando viñeres pola casa, veralo.

3. Uso: este tempo verbal está case perdido na fala, tal vez por presión do castelán, pero

- consérvase en frases feitas e refráns: veña o ben e veña por onde quixer;

- estase a recuperar sobre todo na lingua literaria e en rexistros formais da escrita documental xurídica e administrativa: os que botaren o lixo fóra dos colectores, serán multados.
IMPERATIVO
O modo das ordes, recomendacións, ... 

INFINITIVO CONXUGADO Emprégase cando o infinitivo ten suxeito propio distinto do que leva o verbo principal:
"Pasou iso por andaren coma tolos" 

1. Fórmase sobre a base do infinitivo nominal, tanto nos verbos regulares coma nos irregulares: and-a-r, and-a-re-s, and-a-r, and-a-r-mos, and-a-r-des, and-a-re-n

2. Emprégase nos seguintes casos:

2.1. Cando leva suxeito distinto ao do verbo da oración dominante: entrou na casa sen o saberen os donos, ao chegaren as chuvias sacaban os paraugas.

2.2. Aínda tendo o mesmo suxeito que o da frase dominante, cando vai precedido de preposición, sobre todo se vai antes: para achegáreste a eles, toma precaucións; antes de marchardes, comede algo.
Cando vai posposto ao verbo da oración dominante, usarémolo fundamentalmente se hai certa distancia entre ambos: Seguide por ese estreito carreiro da beiramar ata verdes as illas.

3. Non o usaremos nunca:

• nas perífrases: tedes que traballar,
• cando a preposición é esixida polo verbo: non vos esquezades de cerrar ben a billa.

4. Úsase en frases completivas e circunstanciais do máis variado:

• completivas (sen nexo): estardes atentos é fundamental, é preciso abrigármonos;
• circunstanciais (sempre encabezado por unha preposición, nunca conxunción):

• finais (con para): apurade un pouco máis o paso para chegardes a tempo;
• causais (con por): por falarmos de máis, metémonos nun compromiso;
• temporais (coa contracción ao): ao chegares, avísame;
• condicionais (con de): de cociñares mellor, contrataríante;
• concesivas e outros valores (con con): con choraren, non o van conseguir.

Son regulares: os verbos acabados en -cer (menos facer), -cir (menos dicir):

nazo, parezo, aparezo, renazo, conduzo, reduzo, produzo ... (1 ª presente de indicativo)
naces, pareces, apareces, renaces, conduces, produces ... (2ª presente de indicativo)
naza, pareza, apareza, renaza, conduza, produza ... (1ª presente de subxuntivo)
nacín, parecín, reducín, producín, conducín ... (1º pretérito)
reduciras, conduciras, produciras ... (2ª antepretérito)

Algúns verbos con futuro de indicativo e pospretérito regulares son:

caber, haber, poder, poñer/pór, querer, saber, saír, ter, valer, vir

caberei, haberás, poderá , poñeremos/poremos, quereredes, saberán, terei, valerás, (futuro)
viría, caberiamos, haberiades, poderían, poñería/poría, querería, saberiamos, sairiades, terían, valerei, virías ... (pospretérito)

Son da segunda conxugación, entre outros moitos, os seguintes verbos:
bater (combater, debater, rebater ...), correr (concorrer, escorrer, ocorrer, percorrer, transcorrer ...) derreter, fender, ferver, render, rexer, romper (corromper, interromper, prorromper ...), verter (converter, perverter ...), xemer
Mais: advertir, divertir, tusir... son da 3ª

1. Diferenzas da nosa fala co estándar:

1.1. As p4 e p5 de copretérito, antepretérito e pospretérito de indicativo son

• graves: andabamos, andabades; andaramos, andarades; andariamos, andariades;
• esdrúxulas na nosa fala: *andábamos, *andárades, *andaríamos…

Cómpre, polo tanto, non acentualas na escrita.

1.2. As p2 e p5 do pretérito levan como SNP

• no estándar: -ches, -stes: ti andaches, vós andastes;
• na nosa fala -stes, -stedes: ti *andastes, vós *andástedes

1.3. A VT da p2 do pretérito da CII é

• no estándar -i- : ti com-i-ches, ti tem-i-ches;
• na nosa fala -e-: ti *com-e-eches , *com-e-stes.

1.4. A p3 do pretérito das CII e CIII levan como VT

• no estándar, a do seu infinitivo: varr-e-u de varr-e-r; part-i-u de part-i-r;
• pero na nosa bisbarra harmonizámolas consonte a fala respectiva:
• *varr-i-u, part-i-u na fala fisterrá norteña (de Louro para norte)
• varr-e-u, *part-e-u na fala fisterrá sureña (de Muros para sur).

1.5. As p4 e p5 do infinitivo conxugado levan -r- como SMT

• no estándar -r-: and-a-r-mos, and-a-r-des;
• na nosa fala usamos -re-: *and-á-re-mos, *and-á-re-des.

2. Son regulares os verbos seguintes:

2.1. andar, coa raíz sempre and-: andei, andou, andarades, andasen…;

non *anduv- nin *andiv-: *anduven, *andivo, *andivera…

2.2. Nos verbos regulares crer, ler, rir e derivados (descrer, reler, sorrir...) prodúcense certas contraccións: les, cres, ris; non *lees,* crees, *ries

liches, criches, riches; non *leiches,* creiches, *reiches

lemos, cremos, rimos…; non *leemos, *creedes, *reiron…

2.3. Son regulares os rematados en

-cer: acontecer, adoecer, agradecer, aparecer, coñecer (*conocer), crecer, obedecer, escurecer (*oscurecer), nacer…:

carezo, coñezo; obedeza, naza…; nunca *aparezco, *aparezca, *obedezca…

-cir: conducir, introducir, producir, reducir, traducir…:
conduzo, conduza, conducín…; nunca *conduzco, *traduzca, *traduxen…
Exceptúanse os irregulares facer e dicir.

2.4. Son regulares os rematados en –uír: incluír, atribuír, construír, diminuír (*disminuír), posuír (*poseer)…:

inclúo, inclúa; posúo, posuín, posúa…;

non *incluio, *construia, *atribuia, *poseo…

2.5. Son regulares os rematados en

-ear: nomear (*nombrar), cear (*cenar), encadear (*encadenar)…:

nomeo, nomeei; ceo, ceei; encadeamos…

-oar: amontoar, enxaboar, repoboar (*enxabonar), coar(*colar), perdoar (perdonar), magoar, acaroar, coroar, soar, abotoar, voar:

abotoo, abotoei, enxaboei, perdoe…;

nunca *abotonas, *repoblamos, *colar, *perdone, *coronado…

2.6. Introducen -i- na p1 do presente de indicativo e en todo o presente de subxuntivo os verbos rematados en

-aer: caer (decaer, recaer)e os derivados de traer (este é irregular): atraer, distraer:

caio, caes…; caias, caias caia…; distraio, distraia, distraias…

Na nosa fala adoitamos facer *trao, *caamos…

Reparemos: caiamos, saiamos son subxuntivos, fronte ao copretérito caïamos, saïamos, con diérese por mor de marcar o hiato; estas na nosa fala son esdrúxulas: *caíamos, *saíamos.

-oer: choer (“pechar”), doer, moer (remoer), proer (“picar o corpo”, *escocer), roer (corroer): moio, moiamos, roiades, doian… que na nosa fala facemos *doa, *roa…

-aír: saír, sobresaír…: saio, saian.

Cómpre evitar o castelanismo *salir (*salo, *salan…)

-oír: oír, desoír…: oio, desoiades, que na nosa fala adoitamos facer *oa, *desoan…

O verbo oír ten a variante ouvir, irregular, coas dúas raíces

ouv- en case todos os tempos: ouves, ouvía, ouviu, ouvise…
ouz- só na p1 do pste. de indicativo: ouzo (logo ouves, ouve, ouvimos…)
e en todo o pste. de subxuntivo: ouza, ouzas…